De 11 kenmerken van een controle freak op een rij

28 juni 2017

Leestijd: 13 minuten

Picture this: je gaat op vakantie met het vliegtuig. De avond voordat je vertrekt check je of je je paspoort echt hebt gepakt en of je de tickets echt goed hebt uitgeprint.

Voordat je ’s avonds naar bed gaat check je of je paspoort en de tickets wel echt in je handtas zitten. ’s Ochtends vroeg kijk je nògmaals in het zijvakje van je handtas. Yep, ze zitten er nog steeds.

En toch kan je het niet laten om in de auto naar het vliegveld nog een keer te kijken in het zijvakje of alles er echt in zit. Herkenbaar? Dan ben je toch echt wel een beetje een controle freak.

Iedereen is een beetje een controle freak

Toch heeft iedereen er volgens mij wel eens last van. Nou ja, last van hebben, het kan verdomd handig zijn. Overigens zit het volgens mij ook in de mens, om controle te willen hebben.

Niemand vindt het leuk om in onzekerheid te zitten toch? Het liefst weten we van minuut tot minuut hoe de dag er uit ziet. Helemaal als je kinderen hebt. Dan kan het niet voorspelbaar genoeg zijn.

Overzichtelijk en efficiënt

Dus op zich is er helemaal niks mis met een beetje een controle freak zijn. Het maakt het leven overzichtelijk en efficiënt. Je kunt snel schakelen als je weet wat er komen gaat.

Helemaal (zoals de echte controle freak doet) als je nog een stuk of drie rampscenario’s uitgedacht hebt. Een echte controle freak heeft namelijk ALTIJD een plan B, C en D ergens op de schappen liggen.

Het kost enorm veel energie

Het lastige van een echte controle freak zijn is dat het je ontzettend veel energie kost. Als je je bedenkt dat je hersenen het meeste van je energie opslurpen, sta je er natuurlijk niet zo gek van te kijken dat jij als controle freak regelmatig aan het eind van je latijn bent.

Een van de belangrijkste kenmerken van een controle freak

Een van de kenmerken van een controle freak is dat hij of zij een ster is in piekeren. In je hoofd moet je namelijk alle mogelijke scenario’s afspelen voordat jij rust hebt. En het leuke is, dat heb je nooit. Omdat niks onder controle te houden is. Wederom, helemaal niet als je kinderen hebt.

Zo probeer je als ouder natuurlijk alle mogelijke rampscenario’s voor te zijn door je huis helemaal kids proof te maken. Je houdt ze als een havik in de gaten en grist ieder dingetje kleiner dan een tennisbal uit hun handen omdat je bang bent dat ze erin stikken.

Dat je vervolgens zelf met je koter van vijf maanden van de trap af glijdt waardoor hij z’n been breekt had je helaas niet ingecalculeerd. Yep, dat heb ik gedaan.

Er gebeuren altijd onverwachte dingen

Toch heeft dit vervelende ongelukje me laten inzien dat er altijd dingen zijn die onverwachts gebeuren. En zeker niet alleen als het om je kinderen gaat. Op je werk kunnen dingen misgaan. Iedereen weet dat een PowerPoint presentatie nooit start als het belangrijk is bijvoorbeeld.

Ook zijn maar weinig mensen die hun auto 20 jaar schade vrij houden en natuurlijk gaat het altijd regenen als jij net de ramen hebt gelapt. En dan heb ik het nog niet eens over de echt erge dingen die een mens kan overkomen.

Controle freak in disguise

Als echte controlefreak heb je natuurlijk helemaal niks aan de dingen die ik roep. Je bent het of je bent het niet. Ik heb altijd gedacht dat ik het niet ben. Ik ben redelijk flexibel en weet me in iedere situatie wel te schikken.

Toch kom ik er op mijn bijna 34ste achter dat ik een controle freak in disguise ben. Ik lijkt vaak ‘oh zo relaxed’ maar mijn hersenen maken vaak overuren als iets anders loopt dan verwacht.

Een helse dag

En als ik merk hoe mijn humeur daalt tot het vriespunt als mijn kinderen mijn planning verstieren weet ik dat ik echt moet loslaten. Anders wordt de dag gegarandeerd een hel.

En dat is lastig voor een echte controle freak. Loslaten. Onmogelijk haast. Het zit zó ontzettend in je natuur om precies te willen weten wat er komen gaat en om de touwtjes in handen te hebben. Maar hoe is dat nou eigenlijk ontstaan?

Hoe ontstaat een controle freak?

Je wordt natuurlijk niet als controle freak geboren. Nou ja, het zal wel iets in je karakter zitten maar het grootste deel is natuurlijk aangeleerd gedrag. Gedrag dat je nodig had om te ‘overleven’ of gedrag dat je hebt gezien in je omgeving en hebt gekopieerd.

Vaak worden mensen op een bepaald gebied een controle freak omdat ze op een ander vlak juist geen controle hebben. Zo kunnen bijvoorbeeld eetstoornissen ontstaan of ontwikkelen mensen smetvrees of ander dwangmatig gedrag.

Angst is voeding voor een controle freak

Ook kun je een controle freak worden vanuit angst. Zo zie je bijvoorbeeld vaak dat jaloerse partners precies willen weten wat hun partner uitspookt. Hiermee wil ik natuurlijk niet zeggen dat dit altijd onterecht is maar dat terzijde.

Jaloerse partners hebben zo sterk de angst dat ze verlaten worden, dat ze de situatie in de hand willen houden. Ze gaan dus precies na wat hun partner ‘uitspookt’ en met wie dit is.

Pas als ze geen rare berichten tegenkomen in een telefoon of op social media voelen ze zich ‘veilig’. Dat dit controle gedrag vaak averechts werkt hebben ze door hun drang naar controle niet in de gaten.

Kenmerken van een controle freak

Een echte controle freak is natuurlijk te herkennen aan een aantal kenmerken. Hier onder noem ik er een aantal. Hou hierbij in je achterhoofd dat je niet in iedere situatie een controle freak hoeft te zijn. Het is maar net waar je angsten en onzekerheden zitten.

1. De touwtjes in handen

Je wilt alles strak in de hand houden en kan bepaalde dingen moeilijk loslaten.

2. Noodscenario’s

Je hebt altijd een aantal noodscenario’s achter de hand en hebt tot in de puntjes bedacht hoe gehandeld moet worden als het mis gaat.

3. Bang voor fouten

Je bent enorm bang om fouten te maken en hebt altijd angst dat er iets misgaat. En ook al heb je voor ieder scenario wat bedacht, je voelt je nooit zeker genoeg.

4. Je stelt hoge eisen aan jezelf

Je stelt hoge eisen aan jezelf. Vaak te hoge eisen waardoor je regelmatig jezelf teleurstelt. Ook stelt je niet alleen hoge eisen aan jezelf maar ook aan een ander.

Vaak zijn deze eisen niet realistisch omdat iedereen simpelweg anders is dan jij bent. Dit kan zorgen voor vervelende situaties. Mensen die dichtbij je staan kunnen hierdoor het gevoel hebben nooit goed genoeg te zijn. Of ze zijn je op een dag zat en blijven een beetje uit de buurt.

5. Je hebt veel stress

Doordat je hoge eisen stelt aan jezelf en probeert grip te houden op iedere situatie, ervaar je enorm veel stress. Je voelt je de hele dag door gejaagd en er komt nooit een einde aan je takenlijst. Aan het einde van de dag probeer je vervolgens weer grip te krijgen op de volgende dag. En zo gaat het dag in dag uit.

6. Geen rust voor jou

Je kan nooit de boel de boel laten. Als je ‘gedwongen’ wordt een stapje terug te doen of de controle los te laten voel je je erg onrustig. Ook al heb je even geen invloed op de situatie, in je hoofd speel je alle scenario’s af.

7. Je bent niet heel gezellig

Doordat je niet kan loslaten ben je ook op gezellige momenten niet echt gezellig. Als je op vakantie bent check je regelmatig je mail of poets je alsnog als een gek de voortent omdat je wil dat je ‘huis’ op orde is voordat je rustig kan gaan zitten.

8. Intuïtie is jou vreemd

Je zit eigenlijk altijd in je hoofd en kan en wil niet vertrouwen op je intuïtie. Je zou niet eens weten waar dat zit en hoe dat voelt.

9. Kort lontje

Doordat je veel stress ervaart heb je een kort lontje. Als iets niet loopt zoals gepland kun je enorm uit je slof schieten. Waar je je later weer schuldig over voelt omdat jij ook wel weet dat je overtrokken reageerde.

10. Je weet het beter

Je weet het vaak beter dan een ander en wil het vaak ook regelen voor een ander. Jij weet wel wat goed is en hoe je dit moet aanpakken. Dat een ander het soms liever anders doet kan hierdoor zorgen voor wat frictie hier en daar.

11. Jouw zelfbeeld is mogelijk aan de lage kant

Veel controle freaks zijn controle freaks omdat ze een niet al te hoge dunk hebben van zichzelf. Ze leggen de lat voor zichzelf zo hoog omdat ze denken dat ze anders niet goed genoeg zijn. Met andere woorden, ze proberen controle te krijgen over hun eigen onzekerheid.

Als jij dit bij jezelf herkent vind je het misschien wel leuk om te ontdekken hoe het staat met jouw zelfbeeld. Dit kun je ontdekken door hier de GRATIS Zelfbeeldtest te downloaden.

Groot nadeel: Je verspilt ontzettend veel tijd

Nou, herken je jezelf een beetje in bovenstaande kenmerken van een controle freak? Dan wordt het tijd om de teugels wat te laten vieren. Vooral als je denkt dat je efficiënt bezig bent door alles onder controle te houden. Het tegenovergestelde is namelijk waar.

Check, check, dubbel check

Omdat je de behoefte hebt om alles drie keer te checken verspil je ontzettend veel tijd. Als je de deur uit gaat en je weet niet zeker of je het gas uit hebt gezet begrijpt ik best dat je nog een keer gaat kijken.

Maar als je drie keer checkt of je je fiets op slot hebt gezet gaat er toch wat mis. In de tijd dat je steeds terugloopt naar je fiets had je ook een extra drankje achter over kunnen tikken in de kroeg met je beste vriendin.

Scenario A, B en C

En dan heb ik het nog niets eens over alle tijd die je kwijt bent aan het overdenken van alle scenario’s. En ja, jij maakt je er ook schuldig aan. Dat je in bed ligt en de dag van morgen stap voor stap even door loopt. Ben je niks vergeten? Nee? Mooi, dan kun je gaan slapen.

Of wacht, had je nou de oppas geregeld om 3 uur of om half 4? Fuck. Als de oppas pas om half 4 komt heb je een probleem. Hmmm, heeft het zin om haar nu te appen? Nee, het is half 12 dus ze ligt vast al te slapen.

Kut. Wat nu. Dan maar wachten tot morgen ochtend. Of misschien moet je dan maar je afspraak van die middag een half uur vervroegen. Nee, dat kun je ook niet maken. Deze afspraak is al een keer verzet. Wat is wijsheid…. Herkenbaar? Controle freak!

Je hebt pas rust als je alles onder controle hebt

Het lullige van een controle freak zijn is dat je pas rust hebt als je alles onder controle hebt. En dan moet ik je nu toch echt uit de droom helpen. Dit betekent dat je dus eigenlijk nooit rust hebt. Er is altijd wel iets dat je moet doen of altijd wel iets dat je nog niet tot in de puntjes hebt uitgedacht.

Doordat je altijd maar aan het piekeren bent krijg je steeds minder energie. En doordat je steeds minder energie krijgt laat je steeds meer steken vallen. Met als resultaat dat je nog meer stress ervaart. En voor je het weet eindig je thuis op de bank met een burn-out. En dan heb je helemaal nergens meer controle over.

Als je wilt voorkomen dat je in een soortgelijke situatie belandt is het slim om aan de slag te gaan met onderstaande tips.

1. Neem op tijd rust

Ook al gaat het helemaal tegen je principes in en ben je het prototype ‘niet lullen maar poetsen’, neem voldoende rust en tijd voor jezelf. Als je merkt dat je energieniveau aan het kelderen is moet je echt voor jezelf kiezen. Ga op tijd naar bed, doe een middagdutje, pak een lekker boek of tijdschrift en wees vooral lief voor jezelf.

2. Leer stress managen

Het is niet altijd mogelijk om stressvolle situaties te voorkomen. Zeker niet als jouw persoontje veel kenmerken van een controle freak heeft. In dit geval zou je een manier moeten vinden om zo snel mogelijk je stresslevel weer naar normale proporties terug te brengen.

Je moet dus leren een goede stress manager te worden van je eigen stress. Leer herkennen wanneer jij in de stress schiet, hoe je deze situaties voor kan zijn hoe je zo snel mogelijk weer ontspannen kan reageren.

3. Laat af en toe los

Durf kritisch te kijken naar jezelf en krijg een duidelijk beeld van welke situaties jij per sé onder controle wilt houden. Kijk vervolgens hoe realistisch het is om deze situaties naar je hand te zetten.

Je zal zien dat er aardig wat scenario’s zijn waar je eigenlijk geen grip op hebt en je dus alleen maar extra stress creëert door toch controle te willen houden.

Probeer in deze situaties los te laten. Zeg desnoods tien keer hard op tegen jezelf dat je hier geen grip op hebt en doe een stap terug. Laat gebeuren wat er gebeurt en neem de touwtjes weer in handen op het moment dat dit weer mogelijk is.

4. Zorg voor piekervrije momenten

Zorg dat je dagelijks een aantal momenten creëert waarop je onmogelijk kunt piekeren en malen. Als je veel in de auto zit dwalen je gedachten natuurlijk geregeld af. Ook al heb je de radio aan staan. Dit is gewoon moeilijk te stoppen.

Probeer in dit geval te luisteren naar een boeiende podcast op zet een luisterboek op. Vaak zijn interessante podcasts en goede luisterboeken voldoende boeiend om zonder moeite je aandacht bij te houden. En als iets je boeit zal er geen ruimte zijn in je hoofd voor andere gedachten.

Als je thuis bent kun je natuurlijk een goede film kijken of een spannend boek pakken. Wat ook een leuke piekervrije bezigheid is, is puzzelen. Het klinkt enorm suf maar het is heel ontspannend en ook nog eens erg gezellig als je dit samen met je kinderen of partner kunt doen. Een kruiswoordpuzzel of Sudoku mag natuurlijk ook. Heel rustgevend.

Verder kun je natuurlijk gaan mediteren maar dit is volgens mij niet aan iedereen besteed. Om het een beetje onder de knie te krijgen moet je wel wat discipline hebben. Als je het eenmaal doorhebt is het heel erg fijn en kun je met tien minuten al behoorlijk opladen maar ik merk zelf dat het ook iets is wat er vaak bij in schiet.

Extra hulp nodig? Dit boek helpt je verder!

Is bovenstaand artikel niet voldoende? Merk je dat jij en je omgeving ondertussen een beetje gek van je worden? Zou je toch willen leren om de teugels een beetje te laten vieren? Iets vaker genieten van wat er nu is in plaats van constant in je hoofd alle lijstje langs te lopen?

Het onderstaande boek is een heel erg prettig ‘zelfhulpboek’. Eigenlijk vind ik dat nogal een vervelend woord maar in dit geval is dit wel wat je kunt verwachten.

Je leert hoe je uit de vicieuze cirkel van frustratie en piekeren komt en met de praktische tips en oefeningen leer hoe je stap voor stap een meer ontspannen leefstijl kunt vinden.

Aanvullende kenmerken van een controle freak?

Ik ben benieuwd of je wat aan dit artikel hebt gehad. Misschien heb je nog aanvullende kenmerken van een controle freak? Ik hoor ze graag van je hier onder. Je mag het artikel natuurlijk ook delen met andere controle freaks. Dat zou super tof zijn!