Een tijd geleden kreeg ik het boek de kracht van kwetsbaarheid van Brené Brown cadeau. Omdat ik de titel nogal soft en zweverig vond heeft het boek vervolgens nog een paar maanden in de kast gelegen. Gemiste kans. Ik had dit inzicht dus al veel eerder kunnen hebben.
In de kracht van kwetsbaarheid stelt Brené Brown (na 12 jaar onderzoek) dat kwetsbaarheid geen teken van zwakte is maar juist de weg naar moed, betrokkenheid en betekenisvolle verbindingen. Dit klinkt een beetje abstract maar iedereen die dit boek leest zal zich herkennen in wat ze schrijft.
Schaamte staat kwetsbaarheid in de weg
Wat onder andere aan de orde komt is het begrip schaamte. De basis van schaamte is de angst voor onverbondenheid. Met andere woorden, de angst dat we er niet bij horen en geen liefde waard zijn. Daardoor zijn we geneigd ons te verstoppen, een smoes te verzinnen of een ander de schuld te geven wanneer we ons schamen.
Volgens haar is er sprake van op schaamte gebaseerde angst om gewoontjes te zijn. Doordat wij ons vergelijken met door cultuur en media ingegeven beelden over wat perfectie is, ontstaat het gevoel nooit goed, succesvol, bijzonder, slim genoeg te zijn.
Vrouwen moeten mooi, jong en een goede moeder zijn. Mannen moeten vooral geen watje zijn. Het niet genoeg voldoen aan dit soort normen van perfectie maakt dat mensen zich schamen.
In de praktijk
En het klopt zo ontzettend. Let maar eens op in je omgeving of alleen al in je eigen familie. Vrouwen proberen op alle fronten perfect te zijn en zijn akelig kritisch op andere vrouwen. Wij vrouwen zijn geneigd om naar anderen vrouwen te wijzen als zijzelf (in hun eigen ogen) ergens tekortschieten.
- Kijk die daar eens dik zijn. En dan ook nog een patatje naar binnen werken.
- Heb je dat gehoord? Zij kookt bijna alleen uit pakjes. Zo ongezond.
- Die kinderen mogen echt alles. Echt een opvoeding van niks.
- Henk en Jannie hebben maar 1 keer in de maand seks. Dat is wel heel triest.
- Jeetje, die heeft een oude kop gekregen zeg. Maarja, dan moet je maar niet roken.
Herkenbaar? Vrouwen doen dit om hun eigen gevoel van tekortschieten te verminderen. Want als jij 100% blij bent met hoe jij alles doet en aanpakt heb jij echt de behoefte niet meer om een ander af te kraken.
De mannen zijn net zo erg
Kijk ook eens naar hoe de mannen onderling elkaar gek maken. Het gaat altijd om wie de grootste heeft. En dan heb ik het niet alleen om hun geslachtsdeel maar ook over hun auto, bankrekening, huis, spieren en ego. Als je als man ook maar een ietsiepietsie kwetsbaarheid laat zien ben je een mietje een loser. Huilen is uit den boze.
En zo groeien veel van onze eigen kinderen ook op. De meiden moeten voldoen op alle fronten (lief, behulpzaam, mooi) en vooral niet krachtiger zijn dan mannen. De jongens moeten juist heel sterk zijn en zeker geen emoties tonen. Herken je het uit je eigen opvoeding? Of in het gezin dat je nu zelf hebt?
We zijn niet goed genoeg
Het lullige is, niemand is altijd maar lief, behulpzaam en mooi of in het geval van mannen; altijd zo sterk als een beer. Niemand is perfect. En toch, dit wetende, hebben we altijd het gevoel dat we niet genoeg zijn en gaan we ons schamen en ons verstoppen.
Schaamte kweekt dus angst. Daardoor durven we ons niet meer kwetsbaar op te stellen en dat is funest voor betrokkenheid, innovatie, creativiteit, productiviteit en vertrouwen. Terwijl juist kwetsbaarheid leidt tot een leven vol leven en echte verbondenheid met anderen.
Het verschil tussen schaamte en schuldgevoel
Het is belangrijk om het verschil tussen schaamte en schuldgevoel te weten. Deze gevoelens liggen dichtbij elkaar maar er zit een wezenlijk verschil tussen.
Schaamtegevoel gaat namelijk over wie jij bent. Jij als persoon voelt je tekort schieten. Schuldgevoel gaat over iets wat je hebt gedaan en zegt niks over wie jij bent als persoon.
Een mooi voorbeeld is wanneer iemand vreemdgaat binnen een relatie. De persoon die vreemd gaat zal zich waarschijnlijk schuldig voelen om wat hij of zij gedaan heeft.
De persoon die bedrogen is zal zich waarschijnlijk schamen. Deze persoon heeft het gevoel tekort te schieten als partner en blijkbaar de liefde van de ander niet waard is.
Denk maar eens terug aan een moment waar jij je schaamde en aan een moment waar je schuldgevoel ervoer. Als het goed is kun het verschil voelen.
Wat doen we wanneer we schaamte ervaren?
Bij schaamte hebben we de neiging om weg te kruipen, anderen de schuld te geven, of een smoes te verzinnen. Ik heb de neiging om me te verstoppen als ik me schaam en het gevoel heb niet genoeg te zijn.
Ik ga gewoon uit contact en ga lekker zitten zwelgen in mijn schaamtegevoel. Dit doe ik uit angst om veroordeeld te worden door de buitenwereld. De angst voor dat de mensen om mij heen zien dat ik niet voldoe aan alle eisen en verre van perfect ben.
Terwijl je verstoppen eigenlijk het stomste is wat je kunt doen. Schaamte gedijt namelijk bij geheimhouding. Schaamte is net een etterende wond die alleen maar erger wordt als je het gevoel van schaamte en de onderliggende angst niet aan gaat.
Wat kun je doen tegen schaamte?
De enige remedie tegen schaamte is om er over te praten. Empathie is namelijk hèt middel tegen schaamte en dat kun je alleen krijgen door open te zijn over wat je voelt.
Dus zet al je angsten overboord en bel je beste vriendin op. Je zal zien dat zij je gerust weet te stellen en met een soortgelijk verhaal komt. Iedereen schaamt zich namelijk wel eens en het gevoel is heel herkenbaar voor iedereen.
Wat ook helpend kan zijn is om op dezelfde manier tegen jezelf te praten als je zal doen als iemand met dit verhaal bij jou zou komen. Voor een ander ben je over ent algemeen veel milder dan je bent voor jezelf.
Probeer daarnaast te relativeren. Is het wel echt waar wat jij denkt? Heb je er bewijs voor dat andere mensen je niet goed genoeg vinden?
Vaak zijn het namelijk oude kwelgeesten die een enorm verhaal kunnen maken van een klein dingetje. Door te checken of het wel echt nodig is om je zo rot te voelen zwakt het gevoel van schaamte vaak al wat af.
De kracht van kwetsbaarheid
Ok, genoeg over schaamte. Het boek heet immers de kracht van kwetsbaarheid en niet de kracht van schaamte. Je kwetsbaar opstellen is niet alleen een medicijn tegen schaamte. Je kwetsbaar durven opstellen zal je helpen echt verbinding te kunnen maken met jezelf en met anderen.
Je kwetsbaar opstellen is jezelf durven laten zien zoals je bent. Zonder je anders voor te doen om maar te kunnen voldoen aan alle eisen die er aan mannen en vrouwen worden gesteld in onze cultuur. Stel jezelf dus eens de vraag:
‘Wanneer doe ik me anders voor dan ik ben en hoe doe ik dat dan?’
Ik heb de neiging om me voor te doen als het lieve, behulpzame meisje dat altijd voor een ander klaar staat. Niets is mij teveel en ik doe alles in een handomdraai. Het gevolg is dat ik veel te veel hooi op mijn vork neem, mezelf tekort doe en voor mijn gevoel tekort schiet.
Eigenlijk ben ik stiekem best wel een pittig ding die het liefst doet waar ze zelf zin in heeft. Toch vind ik het spannend om mijn ‘ware aard’ te laten zien. Dan voldoe ik namelijk niet aan de ‘standaard’ eisen die gesteld worden in onze cultuur (en de media).
Ordinair viswijf
Daarnaast probeer ik de perfecte, strenge doch rechtvaardige maar tegelijkertijd relaxte en gevoelige moeder te zijn. Helaas val ik val door de mand als ik sta te schreeuwen tegen mijn kinderen dat ze niet zo moeten schreeuwen. (En me dan ook nog afvragen waar ze dat schreeuwen vandaan hebben.) Niks perfecte en relaxte moeder, gewoon een ordinair viswijf. Om je dood te schamen.
Waar ik voorheen zou verzanden in schuldgevoel en schaamte probeer ik er nu de humor van in te zien en vooral te relativeren. Hoe erg is het nou eigenlijk allemaal? Ik ben vast niet de enige moeder (of vader) die wel eens uit z’n slof schiet. Zo lang ik niet met de mattenklopper achter ze aan zit valt het best wel mee volgens mij.
Daarnaast neem ik me voor het de volgende keer anders te doen. Vaker nee zeggen bijvoorbeeld of gewoon eens hardop zeggen wat ik ergens van vind. Meer mezelf zijn en me kwetsbaar durven opstellen.
Keerzijde
Best spannend natuurlijk want de keerzijde van je kwetsbaar opstellen is natuurlijk dat anderen je flink kunnen raken. En reken er maar op dat er mensen zijn die dat proberen als je je kop boven het maaiveld durft uit te steken. Deze mensen hebben dat namelijk nodig om zich beter te voelen over zichzelf.
Kleine (hele eerlijke) kritische noot. Ook ik heb afgegeven op een ander omdat het mij een goed gevoel gaf. Ik doe dit nog steeds wel eens. En ja, daar schaam ik me best een beetje voor. Daarom vertel ik het. In de hoop op een beetje empathie zodat het gevoel van schaamte snel weer verdwijnt.
De moeite waard
Ondanks de kans dat iemand je kop er af bijt is het toch de moeite om dit risico te nemen. Want pas als je je kwetsbaar durft op te stellen leef je het leven zoals het bedoeld is. Intens en verbonden met jezelf en met anderen.
Dus toon moed en durf te zijn wie je bent. Leef je leven en volg je eigen pad. En wees vooral trots en mild tegelijk. Dat is de kracht van kwetsbaarheid.
