Hoe ontstaat faalangst? Een duidelijk verhaal

Faalangst is een veelvoorkomend knelpunt voor mensen om veranderingen in hun leven door te voeren of om bepaalde taken gedaan te krijgen. Faalangst komt in verschillende vormen en gradaties voor en betreft altijd, direct of indirect, een situatie waarbij je een prestatie moet leveren.

Naast gezonde spanning of nervositeit voor een dergelijke situatie, kan het namelijk ook voorkomen dat je dusdanig overmand raakt door angst dat het je belemmert om goed te presteren. In dat geval is er sprake van duidelijke faalangst. Om dit in goede banen te kunnen leiden, is het belangrijk om goed zicht te krijgen op hoe faalangst ontstaat.

Hoe ontstaat faalangst: Zelfbeeld en aanleg

Een kind wordt niet angstig of verlegen geboren. Er is vaak wel een aanleg aanwezig in hoe zeer faalangst kan toeslaan, echter wordt een dergelijke angst vooral aangeleerd of ontwikkeld op grond van ervaringen die in de jeugd worden opgedaan.

De omgeving waarin het kind opgroeit, is hierin van grote invloed op het zelfbeeld dat het kind ontwikkelt. Wordt het kind voldoende aangemoedigd en begeleid of getroost na een teleurstellende poging, dan zal het een scheiding kunnen maken in de gebeurtenis en de eigen persoonlijkheid. Het falen wordt zo minder snel geïnternaliseerd.

Wordt een kind na een falende poging echter hierop aangesproken, vernederd of mogelijk juist gemaand tot beter presteren bij een volgende poging, dan zal het eerder als een persoonlijk falen ervaren worden en ligt de lat veel hoger. Een falen wordt dan een directe aanval op wie iemand is. Hierdoor ontstaat faalangst.

Zelfvertrouwen opbouwen 

Om de vraag: hoe ontstaat faalangst? goed te kunnen beantwoorden, kun je niet het aspect zelfvertrouwen vergeten. De mate waarin een persoon dit heeft kunnen opbouwen, bepaalt hoe met dergelijke situaties waarin je jezelf moet presenteren, succesvol kan worden omgegaan.

Als je eerder negatieve, of mogelijk zelf kleinerende, reacties hebt ontvangen op eerdere pogingen om jezelf te presenteren, zul je terughoudender worden en minder zelfvertrouwen kunnen tonen. Je gaat eerder eenzelfde reactie opnieuw verwachten, waardoor faalangst kan toeslaan.

Gepieker in je hoofd over de veronderstelde reacties kunnen je dusdanig in angst doen schieten, dat je niet langer meer rationeel kunt inschatten wat waar is. Faalangst zorgt dan voor een overmatig, paniekerige reactie, die minder goede resultaten oplevert. De faalangst wordt zo bevestigd en het gebrek aan zelfvertrouwen zal groter worden.

Cognitieve faalangst

Faalangst komt op verschillende manieren voor. Zo is er een cognitieve variant, wat de meest voorkomende vorm is. Deze treedt op tijdens examens, rijles, of wanneer je een presentatie moet houden.

Negatieve ervaringen op basis van beoordelingen in het verleden, kunnen leiden tot faalangst voor nieuwe situaties waarin je op je kennis zal worden aangesproken. Bezorgdheid over bijkomstige reacties vanuit je omgeving op je presteren, kan zorgen voor faalangst vooraf aan het gebeuren.

Sociale faalangst 

Naast cognitieve faalangst kun je ook faalangst hebben voor sociale ontmoetingen. Zeker als je hier van huis uit weinig in begeleid of aangemoedigd bent geweest, kun je je erg ongemakkelijk voelen in het contact met andere mensen. Dit kan leiden tot faalangst tijdens ontmoetingen of in sociale gelegenheden waarin meerdere mensen samenkomen.

Niet weten hoe je je moet gedragen of wat je kunt zeggen, zonder veroordeeld te worden, kan een gevoel van faalangst doen triggeren. Je hebt simpelweg niet goed geleerd om je staande te houden in sociale conversaties.

Motorische faalangst

Er bestaat ook een faalangst die optreedt bij het uitvoeren van fysieke prestaties. Dit speelt op tijdens gymles, maar evenzo goed bij mensen die prestaties moeten leveren in de topsport.

Daarnaast kan het ook optreden bij het uitvoeren van creatieve vaardigheden, zoals tekenen of schrijven. Faalangst kan dan dusdanig belemmeren dat je er maar niet eens aan begint, uit angst voor afwijzende reacties.

Oorsprong erkennen en behandelen

Faalangst kan dus op verscheidene vlakken voorkomen en kan opspelen bij iedereen die door een matig gevoel van zelfvertrouwen even minder bestand is tegen kritiek. Dit kan een achtergrond hebben op basis van meerdere ervaringen in het verleden, maar net zo goed een tijdelijk dipje zijn waar weer snel overheen te komen is.

Het is zaak om de oorsprong te erkennen en hier mee aan de slag te gaan. Zo kun je faalangst zeker de kop indrukken.

Meer lezen over faalangst?

Nu je weet hoe faalangst ontstaat kun je aan de slag met tips om faalangst tegen te gaan. Deze vind je in onderstaande artikelen.

Wat is faalangst? Een uitleg voor dummies

Faalangst bij volwassenen: 6 tips die écht helpen

Heb jij last van faalangst? Doe de faalangst test