Schaam je niet voor je schaamte: tips om los te laten
Leestijd: 8 minuten
Iedereen heeft wel iets waar hij of zij zich voor schaamt. De een wat meer dan de ander maar iedereen kent het gevoel. En het gekke is, jij bent degene die ervoor zorgt of en in welke mate je het voelt.
Zo kan ik me herinneren dat ik toen ik een jaar of veertien was op dansles zat. Het was een spannende dag want we mochten afdansen. Ik was netjes gekleed inclusief witte blouse, zwart rokje en panty’s.
Voordat ik de dansvloer op moest ging ik voor de zekerheid nog een keer plassen. Zo gezegd, zo gedaan. Eenmaal bij de dansvloer aangekomen werd ik aangesproken door een oudere dame. Ze vertelde me dat mijn rokje aan de achterkant in mijn panty zat…
Ik ben dus de hele dansschool doorgelopen terwijl iedereen mijn onderbroek kon zien.
Nu ruim 20 jaar later kan ik er ondertussen wel aardig om lachen maar man, wat heb ik me toen geschaamd!
De afgelopen 20 jaar heb ik wel ergere dingen meegemaakt waar ik me voor schaamde. Voor sommige dingen doe ik dat zelfs nog steeds maar die ga ik natuurlijk niet met je delen omdat ik me er zo voor schaam.
Zie je hoe schaamte werkt? Het zorgt ervoor dat je je ‘verstopt’, dat je de last in je eentje draagt en dat er daardoor geen ruimte ontstaat om te relativeren of om het een plekje te geven.
Inhoudsopgave
Wat is schaamte?
Als je je schaamt is dat geen fijn gevoel. Anders gezegd, je schamen is een ontzettend kl*te gevoel. Het is een gevoel dat altijd gaat over jou en over wat je denkt dat andere mensen van jou vinden. Het wordt veroorzaakt doordat je gedrag vertoont dat niet voldoet aan de norm van sociaal geaccepteerd gedrag. Of het betreffende gedrag voldoet niet aan je eigen norm.
Het is dus net als schuldgevoel een sociale emotie. Alleen gaat schaamte in wezen dieper dan schuldgevoel. Bij schuldgevoelens lijd je eronder dat je fouten hebt gemaakt. Bij schaamte heb je het gevoel dat je een fout bènt.
Gevoeligheid
De mate waarin je je schaamt heeft niet alleen te maken met wat je wel of niet gedaan hebt maar ook in hoeverre je gevoelig bent voor het gevoel. Je eigen normen en waarden dus.
De één kan zich doodschamen als ze met een maandverbandje in de hand over de afdeling loopt terwijl een ander denkt ‘ach, alle vrouwen worden toch ongesteld? Ik heb niks te verbergen en doe niks wat raar is.’
Van nature zit het in ons
Het gevoel van schaamte zit van nature in ons. Net zoals schuldgevoel, verlatingsangst en de angst voor afwijzing. Schaamtegevoel is bedoeld om te voorkomen dat we worden verbannen uit de groep of heel lang geleden, het volk waar je bij hoorde. Ons schaamtegevoel zorgt er dus voor dat we ons best doen om onderdeel te blijven uitmaken van sociale groepen.
De oorzaak voor dit verschil ligt niet alleen in je karakter maar ook voor een groot deel in de jeugd die je hebt gehad. De relatie tussen je ouders en jou heeft (mede) bepaalt hoe jij nu in de wereld staat.
Als jij als kind probeerde iets goeds of liefs te doen voor je vader of moeder maar je kreeg hier vaak een negatieve reactie op, is er een grotere kans dat je een gevoeligheid voor schaamte ontwikkelt.
Verschil tussen man en vrouw
Ook of je een man of vrouw bent zegt veel over wanneer je je schaamt. Vrouwen schamen zich vooral als ze niet voldoen aan het ideaalbeeld. Als je er bijvoorbeeld niet uitziet als Doutzen Kroes, als je kinderen niet de juiste kleren aan hebben of als je huis niet op orde is.
Herkenbaar? Ik schaam me inderdaad een beetje als er onverwacht mensen over de vloer komen en het is een gigantische bende in mijn huis. Ik hoor ook andere vrouwen hier regelmatig sorry voor zeggen als je ergens over de vloer komt.
Mannen kunnen zich daar niet echt druk om maken maar schamen zich vooral als ze zwakte tonen. Daarom zullen veel mannen bijvoorbeeld niet hun tranen de vrije loop laten als iets ze raakt.
Wat zijn de triggers van schaamte?
Schaamte heeft vier verschillende triggers. Deze triggers hebben te maken met wie wat doet. Ik beschrijf ze hier onder.
1. Je zet jezelf voor lul
De eerste is dat je een blunder maakt. Je zet dus jezelf voor lul door iets ‘onschuldigs’ te doen waar anderen hartelijk om zullen lachen. Bijvoorbeeld als je een wind laat tijdens het kerstdiner of als je struikelt en een kop koffie in de schoot van je baas werpt.
Je hoeft jezelf trouwens niet eens voor lul te zetten. Je hoeft alleen maar te dénken dat je dat doet. Als jij denkt dat je voor lul loopt als je met een wc rol de camping overloopt kun je je daar ook voor schamen.
De situaties waarin dit gevoel van schaamte ontstaan zijn meestal niet zo heel erg. Je doet er niemand kwaad mee als je in het openbaar een wind laat. Nou ja, als je bruine bonen hebt gegeten misschien wel maar je begrijpt wel wat ik bedoel.
Vaak heb je er zelf meer last van dan een ander. Een ander zal misschien even lachen maar gaat dan weer over tot de orde van de dag. Je moet jezelf dus afvragen waarom jij jezelf zolang moet kwellen door je te schamen.
2. Iemand anders zet jou voor lul
Sommige mensen hebben het nodig om een ander voor lul te zetten. Dit kan je partner zijn, je collega maar ook je vader of je (schoon)moeder. Iemand wil zijn of haar eigenwaarde laten stijgen door jou omlaag te halen.
Iemand zal dus in het bij zijn van anderen iets zeggen of doen waar jij je zeer ongemakkelijk bij voelt. Bijvoorbeeld door je ‘en public’ te wijzen op iets wat je fout hebt gedaan.
Dit hoeft overigens niet te betekenen dat iemand jou met opzet voor lul wil zetten. Het kan heel goed zijn dat de persoon in kwestie gewoon grappig gevonden wil worden en daar ben jij het slachtoffer van.
3. Plaatsvervangende schaamte
Het is niet altijd jouw eigen gedrag wat voor een gevoel van schaamte kan zorgen. Als jouw vriend bijvoorbeeld een paar biertjes te veel heeft gedronken en besluit de barman een tik op zijn neus te geven kan het heel goed zijn dat je je doodschaamt voor zijn gedrag.
Dit gevoel kun je ook hebben als een vreemde iets doet waarvan jij vindt dat het niet voldoet aan jouw normen. Dit gevoel geeft dan aan dat jij je zou schamen als jij het betreffende gedrag zou vertonen. Terwijl de persoon in kwestie mogelijk helemaal geen schaamtegevoel heeft bij wat hij of zij heeft gedaan.
4. Als reactie op schuldgevoel
Schaamte kan ook ontstaan door een reactie op schuldgevoel. Als jij bijvoorbeeld met een glaasje te veel op iemand aanrijdt zal je je (terecht) heel schuldig voelen. Maar naast het schuldgevoel zal je je ongetwijfeld doodschamen in de angst over wat anderen er wel niet van zullen vinden.
Zoals eerder gezegd liggen schaamte en schuldgevoel vaak in een verlengde van elkaar. Als je deze gevoelens los wilt laten is het belangrijk om hier het onderscheid in te kunnen maken.
Hoe laat je schaamte los?
Besef je goed dat jij de enige bent die gevoelens van schaamte los kan laten. Het zijn namelijk JOUW gevoelens dus een ander kan hier niks mee. Ook al zouden ze willen.
Je moet dus zelf in actie komen om dat rottige gevoel van schaamte los te kunnen laten. Mogelijk kunnen onderstaande tips je hierbij helpen.
1. Praat er over
Schaamte gevoelens blijven bestaan als je ze voor jezelf houdt. Als je ze uitspreekt naar iemand die je vertrouwt worden ze ‘echt’ en hoor je hoe gek je schaamtegevoelens soms zijn. En ook als ze niet gek zijn verliezen ze hun kracht omdat je ze uitspreekt.
Daarbij komt dat degene tegen wie je ze hebt uitgesproken jou kan helpen met deze gevoelens een plek te geven. Zijn je schaamtegevoelens zó erg dat je ze niemand toevertrouwd uit angst om afgewezen te worden, zoek dan iemand die verder van je af staat zoals een coach of een vertrouwenspersoon op je werk.
2. Vergeef jezelf
Met vergeving stop je de negatieve spiraal van zelfmedelijden en negatief denken. Je kunt jezelf vergeven door middel van een vergevingsproces. Hierin benoem je alle dingen waarover je je schaamt en vergeef je ze stap voor stap. Ik weet het, het klinkt een beetje raar maar probeer het maar eens.
Door ze te benoemen (of op te schrijven) erken je dat je gevoelens er zijn en is het makkelijker ze een plek te geven en los te laten. Ook hierbij kun je de hulp van een coach inschakelen als je het lastig of gek vindt om zelf te doen.
3. Accepteer wat er is gebeurd
Besef je heel goed dat wat in het verleden is gebeurd niet meer terug te draaien is. Het heeft dus geen zin om je hiervoor te blijven schamen. Voor sommige dingen is het begrijpelijk dat je je er voor schaamt maar er is niks wat de tijd terug kan draaien.
Accepteer wat is gebeurd en probeer er het beste van te maken. Weet dat alles jou vormt als mens. Alleen jij kan kiezen of je ervan groeit of dat je je eigen ontwikkeling stopt door je schaamtegevoelens in stand te houden.
4. Stel je kwetsbaar op
Leer er op te vertrouwen dat jij de mensen aantrekt die bij je passen en die je nodig hebt op bepaalde momenten in je leven. Wanneer je open bent over de dingen waar jij je voor schaamt gaan mensen reageren.
De één zal je prijzen voor je eerlijkheid en kwetsbaarheid. Een ander zal je afwijzen. Dit laatste is natuurlijk heel rot maar vertrouw er op dat jouw openheid nieuwe mensen aantrekt. Mensen die je verder helpen en jou waarderen om je kracht kwetsbaar te durven zijn.
5. Kies voor je eigen ontwikkeling
Zoals ik al zei is het gevoel van schaamte iets wat jou tegenhoudt in je ontwikkeling. Door je vast te blijven houden aan schaamte gevoelens hou je jezelf klein. Je kunt dan niet groeien als mens.
Heb dus de ballen om uit je comfort zone te komen en om dwars door die gevoelens schaamte heen te gaan. Leer jezelf dat je meer bent dan de persoon die zich identificeert met de schaamte. Zodra je dit als doel hebt krijgt schaamte geen kans meer om zich te voeden met jouw onzekerheid.